مقدمه

    غلامعلي ذوالفقاري  دبير دين و زندگي شهرستان سرخس

مشکلات ناشی از مصرف مواد، از نظر ماهیت، نامتجانس هستند. فرض منطقی بر این است که افراد به شیوه های متفاوتی به انواع درمان ها پاسخ می دهند. شواهد به دست آمده حاکی از این است که به کارگیری یک نوع مداخله درمانی، به تنهایی بهترین روش نیست. بنابراین، شیوه های متعددی برای افزایش بهبود بیماران وجود دارد.

طبق گزارش های غیر رسمی در ایران، نسبت کسانی که وابستگی خفیف تا متوسط به مواد دارند، در مقایسه با کسانی که به طور جدی به مواد وابسته هستند، حدود 5 به 1 است. این مصرف کننده های مشکل دار، در مقایسه با کسانی که اعتیاد شدید دارند، در تمام دنیا گروه خیلی بزرگترین را تشکیل می دهند، در حال یکه از نظر توزیع منابع بهداشتی، بین این دو گروه، نابرابری غیر قابل توجیهی وجود دارد، و بیشترین خدمات بهداشتی در اختیار کسانی قرار می گیرد که اعتیاد شدید دارند.

کسانی که وابستگی خفیف تا متوسط دارند، از نظر اجتماعی با ثبات ترند و معمولاً به کار اشتغال دارند. بسیاری از آن ها از خانواده های حمایت کننده و سالمی برخوردارند در محل مشخصی اقامت دارند و از مداخات روان شناختی، استفاده ی بیشتری می برند. بنابراین ضروری است که برای آن ها نیز برنامه هایی اختصاص یابد.

خوددرمانی هدایت شده یک برنامه ی مشاوره ای است که برای این گونه افراد طراحی شده است. این برنامه که به عنوان یک برنامه ی مداخله ای سریع و کوتاه مدت به طور مداوم به ارائه خدمات به مصرف کنندگان مشکل دار مواد می پردازد، در مؤسسه ی درمان و پژوهش بالیــنی وابستــه به بنیاد پژوهشی اعتیاد در کانادا تهیه شده و مورد پژوهش قرار گرفته است.

از برنامه ی «خود درمانی هدایت شده» چه انتظاری دارید؟

نکاتی که در زمینه ی «خود درمانی هدایت شده» به شما کمک می کند.

قبل از شروع کار، چند دقیقه وقت برای مرور سریع کتاب و آشنا شدن با محتوای آن صرف کنید.

بعد از هر جلســه، وقت مشخـصی را برای مطالعه ی مطالب خوانــدنی و انجام تمرین های آن، اختصاص دهید. انجام به موقع تمرین ها، بخش مهمی از برنامه را تشکیل می دهد و در موارد زیر به شما یاری می رساند:

v درک بهتر این روش درمانی؛

v داشتن آمادگی بیشتر برای حضور در جلسات و درک اهمیت زمانی که با مشاور صرف می کنید؛

v داشتن نقش فعال در تغییر الگوی مصرف الکل ، مواد و ...؛

v ارزیابی پیشرفت کار.

v هر روز، زمان مشخصی را به تکمیل برگه ی ثبت روزانه ی مصرف الکل یا مواد اختصاص دهید. این کار، به کسب اطلاعات بیشتر درباره زمان و شرایط مصرف، (کجا و چه وقت) کمک می کند. دقــت در این امر، برای تدوین راهبــردهای صحیح و هدف گذاری دقیق در زمینه ی کنترل مصرف الکل یا مواد، بسیار حایز اهمیت است.

به چه اطلاعاتی درباره ی الکل و سایر مواد نیاز دارید؟

الکل:

v نوشیدن بیش از اندازه ی الکل، در بلندمدت می تواند پیامدهایی جسمانی مانند آسیب مغزی، بیماری های کبدی، زخم معده، سوء تغذیه، بیماری های قلبی، و سرطانی را به دنبال داشته باشد.

v علاوه بر این، پیامدهای اجتماعی نوشیدن بیش از اندازه ی الکل می تواند بر ارتباط های شما در خانه و محل کار تأثیر بگذارد و مشکلات مالی و قانونی در پی داشته باشد.

v مصرف الکل موجب افسردگی می شود.

v مصرف توأم الکل با سایر مواد می تواند بسیار خطرناک باشد.

v وجود الکل در بدن، انجام وظایف ساده و پیچیده را مشکل می سازد.

v میزان الکل در خون، «غلظت الکل خون» نامیده می شود. در واقع غلظت الکل در خون، بسته به وزن، جنس، مقدار نوشیدن، مدت مصرف الکل، و رژیم غذایی هرکس از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

v «تحمل دارو» یعنی اینکه پس از چند بار مصرف الکل یا مواد، شما برای دستیابی به اثراتی مشابه اثری که در اولین بار مصرف پیدا کرده اید، به مصرف به میزان بیشتری نیاز دارید (حتی زمانی که غلظت الکل خون شما بالاتر از بار اول باشد نیز این نیاز احساس می شود.)

v مصرف الکل یا مواد می تواند موجب وابستگی جسمی و روانی در افراد شود.

v الکل، در زنان تأثیرات متفاوتی می گذارد.

مواد افیونی:

v تریاک، شیره و سوخته تریاک، کدئین، هروئین و مورفین، انواعی از مواد افیونی هستند که از گیاه خشخاش به دست می آیند. در ایران اعتیاد به مواد افیونی شایع ترین نوع اعتیاد به مواد غیر قانونی را تشکیل می دهد.

v مواد افیونی به شدت اعتیادآور و بسته به نوع ماده، تنها با یک یا چند بار مصرف، نسبت به آن ها وابستگی و تحمل ایجاد می شود.

v «وابستگی» یعنی این که فرد تمـایل و نیــاز شدیــدی به ادامه ی مصرف یک ماده پیدا می کند.

v فرد وابسته برای رسیدن به حالت نشئه، مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد (پدیده ی تحمل).

v فرد وابسته در صورت عدم مصرف ماده به عوارض ناراحت کننده ای دچار می شود که به «خماری» مفروف است (علائم ترک).

v مصرف مواد افیونی در درازمدت می تواند به تیره شدن رنگ پوست، کاهش میل و ناتوانی جنسی، کاهش وزن، اختلال در خواب و چرت زدن دائمی، افسردگی، یبوست مزمن، بی توجهی به وضعیت بهداشت و سلامتی، و عفونت های خطرناکی از قبیل ایدز، عفونت کبدی، و کزاز بر اثر تزریق منجر می شود.

v مصرف این مواد، همچنین باعث اشکال در توجه و تمرکز، و مختل شدن قدرت تصمیم گیـری، و تضعیف اراده می شود.

v علاوه بـر این، مصـرف مواد، پیامدهای اجتماعی قابل توجهی نیز دارد. یعنی بر ارتباط های فرد معتاد در خانه و محل کار تأثیر می گذارد و موجب مشکلات مالی و قانونی می شود.

v به تدریج فرد نسبـت به آداب و مسئــولیت های خانوادگی و اجتماعی بی تفـاوت می شود و این امر باعث می شود که روابط خانوادگی و اجتماعی فرد، مختل شود.

v روابط اجتماعی فرد وابسته به مواد، به روابطی محدود می شود که با تهیه و مصرف مواد مخدر، مرتبط باشد.

v اشکال در امور تحصیلی و شغلی، ضعف در پایبندی به اصول اخلاقی، از دست دادن اعتیار اجتماعی، اخراج از محل کار، بروز مشکلات و اختلافات خانوادگی، اعتیاد فرزندان و طلاق، از پیامدهای اجتماعی مصرف بلندمدت مواد افیونی هستند.

حشیش

v حشیش به نام های ماری جوانا، بنگ، گراس، جونیت، و سیگاری هم معروف است.

v برخلاف عقیده رایج بین مردم، حشیش اعتیادآور است.

v حشیــش سبب وابستـگی جسـمی و روانی، و احســاس ولــع شدیــد برای مصرف آن می شود.

v کسی که مدتی حشیش مصرف کند، به راحتی قادر به ترک آن نیست و در صورت عدم مصرف، به علایمی مانند اضطراب، بی قراری، بی خوابی، درد عضلانی، اسهال و تهوع دچار می شود.

v علاوه بر این، ترک حشیش، به علت فشار روانی شدید و احساس اشتیاق و ولع برای مصرف، بسیار مشکل است.

v آثار کوتاه مدت مصرف حشیش عبارتند از: تغییر در درک رنگ و صدا، افزایش اشتها، تند شدن ضربان قلب، قرمزی چشمها، اختلال در حافظه و بروز حالت گیجی، بی توجهی به اطراف، به هم خوردن تعادل حرکتی، علایم روانی شدید (مثل شنیدن صداهای غیر واقعی) صحبت های نامربوط، رفتارهای غیر عادی و اضطراب و افسردگی.

v مصرف حشیش در درازمدت سبب بروز بیماری های تنفسی مزمن و سرطان ریه، از بین رفتن سلول های مغزی (پوک شدن مغز)، تشنج، نازایی در زنان و عقیمی در مردان، و اختلال روانی شدید و پایدار می شود.

v علاوه بر این، مصرف طولانی حشیش موجب بی تفاوتی، ناامیدی، کم شدن علاقه و انگیزه و بی مسئولیتی در قبال امور روزمره ی زندگی و روابط خانوادگی و اجتماعی می شود. این حالت به از دست دادن خانواده، دوستان و شغل فرد، منجر می شود.

تعیین هدف در مورد مصرف الکل یا مواد

اگر هدفتان ترک یا پرهیز از مصرف است، از خودتان بپرسید.

چرا مصرف الکل یا مواد را قطع می کنیم؟ آیا در مجموع، این بهترین هدف برای من است؟ در صورت وجود هر کدام از موارد زیر، ترک یا پرهیز، هدف مناسبی برای شما است:

حاملگی

استفاده از داروهای تجویز شده

دیابت

اختلال تشنجی

التهاب یا زخم معده یا اثنی عشر

هپاتیت (التهاب کبد) الکلی یا ویروسی

بیماری پیشرفته عروق قلب

سرطان

سیروز کبدیپدر صورتی که پرهیز از شرایط دوره ی آزماشی [آزادی] شما است.

مصرف الکل یا مواد می تواند پیامدهای اجتماعی جدی ای به دنبال داشته باشد (مانند تعارض زناشویی شدید).

بهبودی به عنوان یک هدف بلندمدت

معمولاً مشکلات مربوط به الکل یا مواد، یک شبه ایجاد نشده اند. به همین دلیل، یک شبه نیز از بین نمی روند. اگرچه ممکن است تعداد کمی از افراد یک باره تصمیم به تغییر بگیرند و در زمینه مصرف الکل یا مواد مشکلات بعدی نداشته باشند، اما برای بیشتر افراد، تغییر کردن نیاز به زمان دارد. حل مشکل الکل یا مواد را می توان با بالا رفتن یک تپه ی پر فراز و نشیب، مقایسه کرد. هدف، در نوک قله قرار دارد. اکثر اوقات، شما مصمم به پیشرفت هستید؛ اما، گاهی ممکن است یک مسئله شما را در مسیری قرار دهد که مانع از بهبودی و پیشرفتان شود. اگر این جاده را دنبال کنید، متوجه خواهید شد که برای پیشرفت بعدی، چگونگی عبور از گردنه ها امری حیاتی است. این مسئله بسیار شبیه رژیم غذایی است. اگر شما یکبار رژیمتان را بشکنید، این کار می تواند یکی از دو اثر زیر را بر شما بگذارد:

ممکن است تمام تلاشتان را در پایبندی به رژیم غذایی، شکست خورده تلقی کنید و تصمیم بگیرید که رژیم تعیین شده را ادامه ندهید. شما ممکن است به سادگی تسلیم شوید و به شیوه ی قبلی غذا خوردن خود برگردید. بنابراین اگر این مسیر را دنبال کنید. به هدفتان نخواهید رسید.

ممکن است شکست خود را در رژیم غذایی، یک لغزش موقت تلقی کنید، شما را کمی از رسیدن به هدف دور می کند. به همین دلیل، شتاب بیشتری برای کاهش وزن پیدا می کنید. اگر نگرش شما این گونه باشد، برای رسیدن به هدف، آمادگی بیشتری خواهید داشت.

چنین نحوه ی تفکری می تواند در مورد مشکلات مصرف الکل یا مواد نیز مصداق داشته باشد. اگر شما هیچ گاه به مصرف مجدد رو نیاورید یا بار دیگر، مصرف خود را زیاد نکنید، کمال مطلوب خواهد بود. اما اغلب، احتمال وقوع لغزش وجود دارد. بنابراین در صورت لغزش، اقدام دوباره برای ترک بسیاری اهمیت دارد. شما می توانید دقت کنید که چگونه دارید از هدف دور می شوید؛ پس در این موقعیت، یک نفس عمیق بکشید و حرکت را به سمت بالای تپه ادامه دهید. اگر لغزش را به عنوان وقفه ای موقت درنظر بگیرید، بر این اساس، شتاب بیشتری به سمت هدف خواهید گرفت و احتمال نیل به آن بیشتر خواهد شد. اگر دلسرد شوید، فراموش می کنید که چگونه از دستیــابی به هـدف دور می شویــد، یا آن که به عقـب برمی گردید. بنابراین، اجــازه می دهید لغزش ها بیشتر بر شما غلبه کنند و رسیـدن شما به «قله بهبــودی» به تعویـض می افتد. بهبودی را به عنوان یک هدف بلندمدت در نظر بگیرید و لغزش را به عتوان اینکه فقط یک لغزش است و نه هیچ چیز دیگر، بپذیرید. برای رسیدن به قله بهبودی، داشتن چنین چیز اهمیت دارد. سربالایی های مسیر فقط می تواند حرکت شما را کند کند، اما موجب توقف شما نمی شود.

مقابله با موقعیت های جدید مصرف مشکل آفرین الکل یا مواد

هرچند، تا زمانی که مشکلی پیش نیاید، به طور مشخص نمی توان با آن مقابله کرد، اما شما می توانید آن ها را از قبل پیش بینی کنید. به طور کلی، شما می توانید این کار را با فکر کردن درباره ی راه حل هایتان و تهیه ی یک برنامه ی عملی، انجام دهید. جای امیدواری است که این برنامه ها، صرفاً تمرینی برای پیشبرد و تقویت فکر هستند، اما احتمال مصرف مشکل زا همیشه وجود دارد. [به عبارت دیگر]، بهترین راه مقابله با این مشکلات، پیش گیری قبل از وقوع آن هاست.

شما می توانید این کار را با پیش بینی آن چه ممکن است اتفاق بیفتد انجام دهید. معمولاً راه هایی برای کاهش تأثیر مشکلات وجود دارد. اجازه ندهید مشکلات بر شما غلبه کنند. سعی کنید تا جای ممکن، با آن ها مقابله کنید. اگر لغزش کردید، تا آن جا که ممکن است هر چه زودتر به مسیر اصلی برگردید و این حوادث را مثل یک تأخیر جزیی در مسیر پیشرفتان، پشت سر بگذارید. لغزشگاه را به منظور کسب تجربه مورد استفاده قرار دهید. بررسی کنید که چگونه اتفاق افتاد؟ چه کاری برای پیش گیری از وقوع دوباره و بار دیگر قرار گرفتن در چنین لغزشگاه هایی می توانید انجام دهید؟ حتی زمانی که کارها خوب پیش نمی روند، شما همچنان می توانید بهترین موقعیت را ایجاد کنید و آن را پشت سر بگذارید. هرچه زودتر صعود را شروع کنید، سریع تر به قله ی بهبودی خواهید رسید.

منـابع

مؤلف:

لینداس. سوبل

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: